ผ่าหนังสือผู้ว่าฯ สั่งปลัด อปท. ชี้แจง

วิเคราะห์ชัดๆ อำนาจ “กำกับดูแล” ที่อาจกลายเป็น “ก้าวก่าย” 

เมื่อเร็วๆ นี้ ได้มีหนังสือราชการจากจังหวัดประจวบคีรีขันธ์
สั่งการให้ ปลัดองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น (อปท.)
ที่ไม่ได้เข้าร่วมการประชุมชี้แจงข้อราชการ
ต้องทำหนังสือชี้แจงเหตุผลต่อจังหวัด

 กรณีนี้เป็น “กรณีศึกษา” ที่น่าสนใจอย่างยิ่ง
เพราะช่วยให้เห็น เส้นแบ่งอำนาจ ระหว่าง
ผู้ว่าราชการจังหวัด และ องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น
ว่าแท้จริงแล้ว กฎหมายกำหนดขอบเขตไว้เพียงใด?
และคำสั่งลักษณะนี้… ชอบด้วยกฎหมายหรือไม่

⸻

1. จุดยืนตามรัฐธรรมนูญ

รัฐธรรมนูญ พ.ศ. 2560 กำหนดหลักการสำคัญไว้ชัดเจน
• มาตรา 249 → องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นต้องมี อิสระ และปกครองตนเองตามเจตนารมณ์ของประชาชน
• มาตรา 250 → การกำกับดูแลของรัฐทำได้แค่ “เท่าที่จำเป็น” และต้องไม่กระทบต่อ สาระสำคัญของการปกครองตนเอง

 สรุป:
• ผู้บริหารท้องถิ่น → มาจาก “การเลือกตั้ง”
• ผู้ว่าราชการจังหวัด → มาจาก “การแต่งตั้ง”

ดังนั้น ความสัมพันธ์ระหว่างทั้งสองฝ่าย ไม่ใช่เจ้านายกับลูกน้อง
แต่คือความสัมพันธ์ของ องค์กรที่แยกขาดจากกัน

⸻

2. “กำกับดูแล” ≠ “บังคับบัญชา”

กฎหมายปกครองแยกอำนาจชัดเจน
• อำนาจบังคับบัญชา → ใช้กับลูกน้องในองค์กรเดียวกัน เช่น ผู้ว่าฯ สั่งปลัดจังหวัด
• อำนาจกำกับดูแล → ใช้กับองค์กรอื่นได้ เฉพาะที่กฎหมายให้อำนาจไว้
และตรวจสอบได้แค่ “ความชอบด้วยกฎหมาย”
 ห้ามก้าวล่วงไปสั่งการเรื่อง “ความเหมาะสม”

 ดังนั้น คำสั่งให้ปลัด อปท. ทำหนังสือชี้แจงเพราะไม่มาประชุม
เป็นการใช้อำนาจแบบ “บังคับบัญชา”
ซึ่ง ไม่สามารถทำได้กับ อปท.

⸻

3. กฎหมายให้อำนาจเรียกมาชี้แจงได้จริงหรือ?

 วิเคราะห์ตามกฎหมายแต่ละฉบับ
• อบจ. → มาตรา 77
ผู้ว่าฯ มีอำนาจสั่งให้องค์การบริหารส่วนจังหวัดชี้แจง
และมีอำนาจตักเตือน “ผู้ดำรงตำแหน่งที่มีอำนาจหน้าที่”
 หมายถึง “นายก อบจ.” ไม่ใช่ “ปลัด อบจ.”
• เทศบาล → มาตรา 71
ผู้ว่าฯ (หรือนายอำเภอที่ได้รับมอบหมาย)
มีอำนาจเรียก “สมาชิกสภาเทศบาล” หรือ “พนักงานเทศบาล” มาชี้แจงหรือสอบสวนได้
 รวมถึง “ปลัดเทศบาล”
• อบต. → มาตรา 90 (แก้ไขล่าสุด)
นายอำเภอมีอำนาจเรียก “พนักงานส่วนตำบล และลูกจ้าง” มาชี้แจงหรือสอบสวนได้
 รวมถึง “ปลัด อบต.”

 สรุป:
• อบจ. → เรียกปลัดไม่ได้
• เทศบาล และ อบต. → กฎหมายให้อำนาจเรียกได้

⸻

4. บทสรุป: หนังสือฉบับนี้ไม่ชอบด้วยกฎหมาย 

แม้บางกรณีกฎหมายจะให้อำนาจเรียกปลัดเทศบาลหรือปลัด อบต. ได้
แต่ปัญหาอยู่ที่ เจตนารมณ์ของกฎหมาย
• ผิดตัวบุคคล (กรณี อบจ.)
ปลัด อบจ. ไม่ใช่ผู้ที่ผู้ว่าฯ มีอำนาจเรียกมาชี้แจง
ต้องสื่อสารผ่าน “นายก อบจ.” เท่านั้น
• ผิดวัตถุประสงค์ (กรณี เทศบาล–อบต.)
การไม่มาประชุม ไม่ใช่การกระทำที่ผิดกฎหมาย
แต่เป็นเพียงเรื่อง “ความเหมาะสม” หรือ “วินัยบุคลากร”
ซึ่งเป็นอำนาจของ นายกเทศมนตรี/นายก อบต.
ไม่ใช่อำนาจกำกับดูแลของผู้ว่าฯ

⸻

 บทส่งท้าย

แม้ผู้ว่าฯ อาจมีเจตนาดี
แต่การสั่งให้ปลัด อปท. ชี้แจงในลักษณะนี้
เป็นการเข้าใจบทบาทตนเอง ผิดจากที่กฎหมายกำหนด

จาก ผู้พิทักษ์กฎหมาย
กลายเป็น ผู้จัดการท้องถิ่น

 หลักการปกครองตนเองของท้องถิ่นที่รัฐธรรมนูญรับรองไว้
จึงถูกบั่นทอนลงโดยไม่รู้ตัว

 การเคารพ “เส้นแบ่งอำนาจ”
คือหัวใจที่จะทำให้การปกครองท้องถิ่นเข้มแข็ง
และเกิดประโยชน์สูงสุดแก่ประชาชนอย่างแท้จริง